آشنایی با گروه خونی
گروه‌های خونی روشی برای تقسیم‌بندی خون‌ها بر پایه وجود یا نبود پادگن (آنتی‌ژن)های موروثی خاصی روی سطح گلبولهای قرمز خون است. بر اساس مهمترین این تقسیم‌بندی خون انسانها به چهار دسته AB ،B ،A و O و بر اساس تقسیم‌بدنی دیگر به گروه‌های مثبت و منفی تقسیم می‌شود.
گروه خون
هر انسانی به طور طبیعی یکی از این چهار گروه خونی را دارد. مثلاً فردی با گروه خونی A آنتی‌ژن A را بر روی گلبولهای قرمز خونش بروز می‌دهد و بر علیه سایر پادگنهای گروه‌های خونی (B) در بدنش پادتن(آنتی‌بادی) ساخته می‌شود. فردی با گروه خونی B پادگن B را دارد. فردی با گروه خونی AB هر دو پادگن A و B را دارد و فردی با گروه خونی O هیچ‌کدام از دو پادگن را ندارد و برعلیه هر دوی آنها در بدنش پادتن ساخته می‌شود.
برای ادامه توضیحات به ادامه مطلب مراجعه کنید.....
انواع گروه‌های خونی (سیستم ABO)
در سال ۱۹۰۱ میلادی کارل لندشتاینر، ایمونولوژیست آلمانی برای نخستین بار، وجود آنتی ژنهای گروه خونی بر روی گلبولهای قرمز و نیز آنتی بادیهایی بر علیه همان آنتی ژنها را در سرم انسان ثابت نمود. او دریافت که نوعی ترکیب شیمیایی در خون افراد مختلف متفاوت است. لندشتاینر، ابتدا گلبولهای قرمز را از سرم جدا کرد و سپس به مطالعه نتایج حاصل از مخلوط کردن سرم و گلبولهای قرمز افراد مختلف پرداخت. وی دریافت که سرم بعضی از افراد قادر به آگلوتینه کردن گلبولهای قرمز برخی دیگر از افراد می‌باشد، اما بر روی گلبولهای قرمز همه افراد مؤثر نیست. در تجزیه و تحلیل نتایج، او فهمید که می‌توان افراد را از نظر گروه‌های خونی به گروه‌هایی تقسیم نمود:
- گروه خونی A: آنتی ژن نوع A را سطح گلبول قرمز خود دارند و در پلاسمای خونشان نیز آنتی کور B (ضد آنتی ژن B) را دارا هستند.
- گروه خونی B: آنتی ژن نوع B را در سطح گلبو لهای قرمز خود را دارند و در پلاسمای خونشان نیز آنتی کور A (ضد آنتی ژن A) را دارند.
- گروه خونی AB: آنتی ژن نوع A و B را در سطح گلبولهای قرمز خود را دارند و در پلاسمای خونشان نیز هیچ‌یک از آنتی کورها را ندارند.
- گروه خونی O: هیچ‌یک از آنتی ژنها را در سطح گلبولهای قرمز خود ندارند ولی هر دو آنتی کور را دارا هستند.
وراثت گروه خونی
طبیعتاً گروه خونی نوزاد از والدین به ارث می‌رسد، البته باید توجه داشت که چون نوع O مغلوب است فنوتیپ نوع O همیشه خالص است (OO) و فنوتیپ نوع AB دارای ژنوتیپ AB است ولی گروه خونی مثلاً A می‌تواند دارای ژنوتیپهای AA ویا AO باشد؛ لذا اگر مثلاً والدین هر دو دارای گروه خونی O باشند نوزاد قطعاً گروه خونی O خواهد بود ولی نوزاد والدینی با گروه خونی A ممکن است دارای گروه خونی A و یا گروه خونی O باشد.
با توجه مطالب بالا می‌توان انواع ژنوتیپ گروه خونی را مطابق زیر در نظر گرفت
Ai = گروه خونی A هتروزیگوت AA = گروه خونی A هموزیگوت Bi = گروه خونی B هتروزیگوت BB = گروه خونی B هموزیگوت ii = گروه خونی O هموزیگوت AB = گروه خونی AB هتروزیگوت
انتقال خون
وراثت گروه‌های خونی به صورت اتوزوم مغلوب است. انتقال خون از فردی به فرد دیگر همیشه امکان‌پذیر نیست. به طور مثال افراد با گروه خونی A دارای پادگن نوع A هستند و در مواجهه با گروه خونی B واکنش نشان می‌دهند (این واکنش اغلب همولیز سریع گلبولهای قرمز می‌باشد).
| گیرنده | دهنده | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| O− | O+ | A− | A+ | B− | B+ | AB− | AB+ | |
| O− |  |
|||||||
| O+ | |
|
||||||
| A− | |
|
||||||
| A+ | |
|
|
|
||||
| B− | |
|
||||||
| B+ | |
|
|
|
||||
| AB− | |
|
|
|
||||
| AB+ | |
|
|
|
|
|
|
|
رسوب خونی
- گروه خونی A: با آنتی کور B رسوب نمی‌دهد ولی با آنتی کور A رسوب می‌دهد.
- گروه خونی B: با آنتی کور B رسوب می‌دهد ولی با آنتی کور A رسوب نمی‌دهد.
- گروه خونی AB: با هر دو آنتی A و B رسوب می‌دهد.
- گروه خونی O: با هیچ‌یک از آنتی کورهای A و B رسوب نمی‌دهد.
درصد گروه‌های خونی در مردم
در میان جمعیت مردم در حدود ۴۲ درصد گروه خونی A حدود ۹ درصد گروه خونی AB و ۴۲ درصد گروه خونی O را دارا هستند. با این وجود لازم است ذکر شود که یک آنتی ژن گروه خونی هیچگاه نمی‌تواند به همراه آنتی بادی ضد خود در بدن یک فرد وجود داشته باشد. زیرا در آن صورت وقوع همولیز، گردش خون را مختل نموده و گلبولهای فرد تخریب می‌شود. گروه‌های خونی O، AB، B، A نمایانگر فتوتیپ گلبولهای قرمز یک فرد است که مطابق با یک سیستم ساده که متشکل از یک ژن ۳ اللی A، B، O می‌باشد، به ارث می‌رسند.
درصد گروه‌های خونی در ایران
طی گزارش سازمان انتقال خون ایران در مهر ۱۳۹۲، کمتر از ۱۰ درصد مردم گروه خونی منفی دارند و ABمنفی نایاب‌ترین گروه خونی در کشور است.
از مجموع خونهای اهدایی در شش‌ماهه اول سال ۱۳۹۲ (حدود یک میلیون و ۹۵ هزار واحد خون)، گروه خونی ABمنفی کمتر از ۱ درصد بوده است. این سازمان، گروه‌های خونی Aمثبت را ۲۷ درصد، Aمنفی ۳ درصد، Bمثبت ۲۲ درصد، Bمنفی ۲٫۵ درصد، ABمثبت ۷ درصد، Oمثبت ۳۳٫۵ درصد و Oمنفی ۴ درصد از مجموع خونهای اهدایی طی این مدت عنوان کرد.
در ایران نیاز به همه گروه‌های خونی منفی بویژه ABمنفی به خاطر نایاب بودنش بیشتر است.[۳]
افرادSecretor , Nonsecretor
تقریباً ۷۵٪ از انسانها مواد آنتی‌ژن A و B را نه تنها در سطح غشای سلولی بلکه به صورت آزاد در ترشحات مختلف نظیر سرم، ادرار، بزاق دارا می‌باشند. مواد آنتی ژن گروه خونی در سطح غشای سلولی به مولکولهایی از جنس گلیکوپروتئین متصلند. این صفت بوسیله یک ژن به نام Se= Secretor کنترل می‌گردد. عمل ژن se در صورتی که وجود داشته باشد کنترل اتصال ساده آنتی ژنی به مولکولهای گلیکوپروتئینی است. در افراد هموزیگوت مغلوب اتصال مواد آنتی ژنی به مولکولهای گلیکوپروتئین تحت کنترل نبوده، در نتیجه آنتی ژنهای A و B اجازه حضور در مایعات بدن را نمی‌یابند.
سیستم RH
در سال ۱۹۴۰، لاندشتاینر و وینر نشان دادند آنتی بادیهایی که بر علیه گلبولهای قرمز میمون رزوس (Rhesus) تولید می‌گردد، قادرند گلبولهای قرمز ۸۵٪ از جمعیت انسانی را نیز آلگوتینه نمایند. این آنتی بادیها بر علیه مولکولی که (RH) نامیده شده، بوجود می‌آمدند و افرادی را که واجد این مولکول بودند Rh مثبت نام گرفتند و به ۱۵ درصد بقیه که فاقد این مولکول بودند، افراد Rh منفی اطلاق گردید. آنتی‌بادیهای طبیعی بر علیه آنتی ژنهای Rh در بدن تولید نمی‌شوند.
بیماری همولیتیک نوزادان
بیماری همولیتیک نوزادان معمولاً زمانی بوجود می‌آید که یک مادر Rh منفی حامل جنین Rh مثبت باشد. بطور طبیعی گلبولهای خون جنین به واسطه لایه‌هایی از سلولهای ترفوبلاست از گردش خون مادر جدا شده است. اما در اواخر حاملگی و بخصوص در حین تولد نوزاد، گلبولهای قرمز جنین ممکن است وارد گردش خون مادر شوند. همین که این گلبولها به جریان خون مادر برسند به عنوان یک عنصر خارجی تلقی شده و پاسخ ایمنی مادر را جهت تولید آنتی بادی برمی‌انگیزند. معمولاً آنتی بادی بر علیه گلبولهای قرمز جنین قبل از تولد اولین بچه ساخته نمی‌شود. اما حاملگیهای مکرر نهایتاً منجر به افزایش سطح آنتی بادی در خون مادر می‌شود. این آنتی بادیها پس از گذشتن از سلولهای ترفوبلاست مادر به گردش خون جنین می‌رسند و در آنجا با گبولهای قرمز جنین وارد واکنش شده و موجب تخریب آنها می‌شوند. ممکن است روند تخریب گلبولهای قرمز جنین به قدری شدید باشد که موجب مرگ جنین شود. از طرف دیگر جنین ممکن است زنده بماند و در یک وضعیت آنمیک شدید و همراه با یرقان متولد شود.
بدن جنین ممکن است در راه تلاش جهت جبران گلبولهای از دست رفته گلبولهای قرمز نابالغ را از مغز استخوان به داخل خون آزاد نماید. تخریب گسترده گلبولهای قرمز جنین می‌تواند منجر به آزاد شدن مقادیر سمی بیلی روبین به داخل جریان خون شود. از آنجایی که کبد جنین هنوز نابالغ است، این بیلی روبین ممکن است در سلولهای مغز رسوب نموده و موجب آسیب شدید مغز گردد.
آنتی ژن D
گلبولهای قرمز انسان علاوه بر آنتی ژن گروه خونی ممکن است دارای آنتی ژن D نیز باشند که در این صورت Rh مثبت نامیده می‌شوند. اگر گلبولهای قرمز فاقد این پادگن باشند Rh منفی می‌باشند. هنگام انتقال خون علاوه بر تطبیق گروه‌های خونی مطابقت Rh نیز باید بررسی شود.
منبع : ویکی پدیا
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.